Η Ύψωση του Τίμιου Σταυρού, η αυστηρή νηστεία και το έθιμο του Βασιλικού. 14 Σεπτεμβρίου.
Το 326 μ.Χ. η Αγία Ελένη πήγε στην Ιερουσαλήμ για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους και να ευχαριστήσει το Θεό για τους θριάμβους του γιου της Μεγάλου Κωνσταντίνου.
Ο Θείος ζήλος όμως, έκανε την Άγια Ελένη να αρχίσει έρευνες για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού. Όταν ανακάλυψαν τον Τίμιο Σταυρό τον ύψωσαν μέσα στο ναό σε μέρος υψηλό, για να μπορέσουν να τον δουν και να τον προσκυνήσουν όλοι.
Για την Ανάμνηση λοιπόν της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού νηστεύουμε στις 14 Σεπτεμβρίου, επειδή ο Σταυρός είναι Ανάμνηση του Πάθους του Χριστού.
Η νηστεία την ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, είναι αυστηρή και το ίδιο σημαντική με την νηστεία της Μεγάλης Παρασκευής. Νηστεύουμε για την συγχώρεση των αμαρτιών μας.
Επίσης νηστεύουμε από οποιοδήποτε είδος αμαρτίας.
Κατά τους αιώνες την ημέρα του εορτασμού της υψώσεως του Σταυρού, οι ιερείς μοιράζουν βασιλικό στους πιστούς, για να υπενθυμίσουν τον τρόπο και το σημείο που βρέθηκε ο Σταυρός που μαρτύρησε ο Χριστός.
Αυτό το έθιμο έχει επικρατήσει όταν η Αγία Ελένη πήγε η ίδια στα Ιεροσόλυμα και ζήτησε να μάθει σε ποιο μέρος ήταν θαμμένος ο Σταυρός. Όμως κανένας Χριστιανός δεν ήξερε να της πει. Εκείνοι που πριν από πολλά χρόνια τον είχαν θάψει βαθιά στο χώμα, είχαν πια πεθάνει.
Κάποια μέρα, καθώς η Αγία Ελένη βάδιζε μέσα σ’ ένα χωράφι, πάτησε ένα χορτάρι και αμέσως μια γλυκιά μυρωδιά γέμισε τον αέρα.
Η μυρωδιά προέρχονταν από το φυτό που πατούσε και αμέσως ζήτησε από τους εργάτες να σκάψουν ακριβώς εκεί. Ήταν, τελικά, το μέρος που ήταν θαμμένος ο Σταυρός.
Το φυτό που αποτέλεσε σημείο αναφορά ονομάστηκε βασιλικός και έκτοτε κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου τιμάται αναλόγως.