Σταυρός ὁ φύλαξ πάσης τῆς Οἰκουμένης, Σταυρός ἡ ὡραιότης τῆς Ἐκκλησίας, Σταυρός βασιλέων το κραταίωμα, Σταυρός πιστῶν το στήριγμα, Σταυρός ἀγγέλων ἡ δόξα καί τῶν δαιμόνων το τραῦμα

Αναφορικά με την βαθύτερη συμβολική προσέγγιση του Σταυρού, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Π. Βασιλειάδης, ο Σταυρός ερμηνεύθηκε στην πρώτη Εκκλησία:

α) προφητικά, σε συνάρτηση δηλαδή με το μαρτυρικό τέλος των προφητών,

β) εσχατολογικά/αποκαλυπτικά, ως εκπλήρωση του θελήματος του Θεού, όπως αυτό αποτυπώθηκε στις Γραφές,

γ) διαλεκτικά, ως προϋπόθεση της εξύψωσης του Ιησού,

δ) ευχαριστιακά/διαθηκικά, σε άμεση σχέση με την παράδοση της Θείας Ευχαριστίας και

ε) σωτηριολογικά, ως θάνατος για χάρη όλων των ανθρώπων, ο οποίος καθιστά ανενεργή την αιματηρή εξιλαστήρια θυσία του Ναού.

Το ατιμωτικότερο και εξευτελιστικότερο λοιπόν θανατικό όργανο γίνεται και πάλι σύμβολο της πραγματικής θυσίας, η οποία δεν τελείται από τον άνθρωπο για να εξευμενιστεί το θείο, αλλά από τον Θεό για να σωθεί ο άνθρωπος.

Μεταβάλλεται έτσι σε σύμβολο της θεϊκής αγάπης στοργής και σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους όπως θεμελιώνεται εξ’αρχής μέσα στα κείμενα της Κ.Δ. ο λόγος του Αποστόλου Παύλου

«ἐμοί μη γένοιτο καυχάσθε εἰ μη ἐν τῷ Σταυρῳ τοῦ Κυρίου μου» συνοψίζει, θα λέγαμε, τη σχέση του Χριστιανού με το σημείο του Σταυρού.

Η σχέση αυτή φθάνει στις περιπτώσεις των αγίων μέχρι την επιλογή του τρόπου του δικού τους θανάτου, αφού ορισμένοι, όπως οι Απόστολοι Πέτρος και Ανδρέας, προτίμησαν να εγκαταλείψουν τη παρούσα ζωή με σταυρικό θάνατο.

Το σύμβολο του Σταυρού αποτελεί την ύψιστη «καταγγελία» της αγάπης του Θεού προς τους ανθρώπους. Τρανή φανέρωση είναι ο Εσταυρωμένος Κύριος.

Αποτελεί σύμβολο ειρήνευσης και καταλλαγής. Χάρη στη θυσία του Εσταυρωμένου έληξε ο πόλεμος που ο αλλοτριωμένος άνθρωπος είχε κυρήξει στο Θεό, στη κτίση, στον συνάνθρωπό του και στον ίδιο του τον εαυτό.

Αποτελεί επίσης σύμβολο της νίκης εναντίον του κράτους του διαβόλου και των δυνάμεων του σκότους.

Κι ο πιστός,με τη σειρά του, αντιμάχεται τον διάβολο και τις μεθοδείες του καθότι ο Σταυρός του Κυρίου αποτελεί τη μοναδική και ακαταμάχητη ασπίδα του κάθενός μας απέναντι στις επιθέσεις του πονηρού.

 Ἀνηρέθης, ἀλλ’ οὐ διηρέθης, Λόγε, ῆς μετέσχες σαρκός.

Εἰ γάρ καί λέλυταί σου ὁ ναός ἐν τῷ καιρῷ τοῦ πάθους,

ἀλλά καί οὕτω μία ἦν ὑπόστασις τῆς θεότητος καί τῆς σαρκός σου.

ἐν ἀμφοτέροις γάρ εῖς ὑπάρχεις Υἱός,

Λόγος τοῦ Θεοῦ, Θεός καί ἄνθρωπος.